اختلال وسواس فکری(OCD)  دو بخش اصلی دارد: وسواس و جبری(عملی).
 

• وسواس شامل افکار، تصاویر، خواست‌ها، نگرانی‌ها یا شک‌های ناخواسته‌ای است که به‌طور مکرر در ذهن ظاهرشده  و منجر به اضطراب شدید در فرد می‌شوند.
• جبر، فعالیت‌های تکراری است که شما برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس انجام می‌دهید. این موضوع می‌تواند فعالیتی باشد مانند اینکه بارها و بارها در را قفل کنید، تکرار یک عبارت خاص در سر یا چک کردن احساس جسمی.

«این موضوع در مورد مرتب بودن نیست، بلکه این است که هیچ‌گونه کنترلی بر افکار منفی خود ندارید. این بیماری نتیجه ترسی است که انجام ندادن کارها به روش خاصی باعث بروز مشکل می‌شود».

ممکن است متوجه شوید که بعضی‌اوقات وسواس و جبرهای شما قابل‌کنترل است و در موارد دیگر ممکن است زندگی روزمره شما را با چالش جدی روبرو کند. این مسئله وقتی شما در مورد موضوعات دیگری مانند تغییرات زندگی، سلامتی، پول، کار یا روابط خود دچار استرس هستید، ممکن است شدیدتر شود.

زندگی با وجود داشتن اختلال وسواس فکری چگونه است؟

اگرچه بسیاری از افراد دچار وسواس جزئی در زندگی خود هستند (مانند نگرانی در مورد باز بودن شیر گاز یا قفل بودن در) و احساس اجبار را هم تجربه  کنند (مانند جلوگیری از حرکت بر روی ترک‌های پیاده‌رو)، اما این موارد معمولاً زندگی روزمره‌شان را دچار اختلال نمی‌کند.
اگر دچار اختلال وسواس فکری هستید، به‌احتمال‌زیاد وسواس و جبرهای شما تأثیر زیادی در نحوه زندگیتان می‌گذارد. مثلاً:

• اختلال در زندگی روزمره. تکرار رفتار اجباری می‌تواند وقت زیادی از شما بگیرد و ممکن است از موقعیت‌های خاصی که باعث بروز علائم می‌شود، دوری‌کنید. این بدان معنی است که شما قادر به رفتن به محل کار، دیدن خانواده و دوستان، غذا خوردن یا حتی بیرون رفتن نیستید. افکار وسواسی می‌توانند تمرکز را سخت و موجب احساس خستگی شوند.
• تأثیر بر روابط. ممکن است احساس کنید که باید بیماری خود را از نزدیکانتان پنهان کنید - یا شک و نگرانی‌های شما در مورد یک رابطه ممکن است ادامه کار را بسیار دشوار کند.
• احساس شرمندگی یا تنها بودن. شاید درباره‌ی افکار وسواسی خود شرمنده یا نگران باشید که نمی‌توان آن‌ها را درمان کرد. ممکن است بخواهید این قسمت از خود را از دیگران پنهان کنید و در کنار مردم بودن یا بیرون رفتن را امری دشوار بدانید. این می‌تواند احساس تنهایی و گوشه‌نشینی را در شما تقویت کند.
• داشتن احساس اضطراب. ممکن است متوجه شوید وسواس‌ها و جبرهای شما باعث اضطراب و استرس می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، برخی افراد احساس می‌کنند كه برده افکار ناخوشایند خود هستند و مجبورند آنقدر مرتباً اعمال خاصی را تکرار كنند كه گویی کنترلی بر خود ندارند.

«می‌دانم غیرعقلانی است ... اما ضربه زدن به اشیاء خاص اثر افکار مزاحم هولناک را کاهش می‌دهد. وقت‌گیر است اما حداقل در این صورت احساس می‌کنم آدم بدی نیستم».

اختلالات مرتبط

برخی دیگر از مشکلات سلامت روان وجود دارند که به اختلال وسواس فکری شباهت دارند زیرا آن‌ها نیز شامل افکار، رفتارها یا جبرهای تکراری هستند.

•  OCD پس از تولد زمانی است که اختلال وسواس فکری در دوران بارداری یا بعد از زایمان تجربه می‌شود.
• اختلال بدشکلی بدن (BDD) شامل نگرانی وسواسی در مورد یک یا چند نقص ادراک‌شده در ظاهر بدن و ایجاد روال جبری برای مقابله با نگرانی‌ها در مورد ظاهر شخص است.
• وسواس کندن پوست (CSP) همان کندن مکرر پوست برای رفع اضطراب. این بیماری را می‌توان در کنار بخشی از اختلال نارسایی بدن (BDD) تجربه کرد.
• Trichotillomania که یک اقدام جبری برای کندن مو می‌باشد.
• احتکار به معنای جمع‌آوری و نگه‌داشتن چیزها و دشواری در دور انداختن آن‌هاست تا جایی که این امر بر زندگی روزمره تأثیر مخربی می‌گذارد.
• وسواس شخصیتی وسواس جبری (OCPD) نوعی اختلال شخصیت که این بیماری دارای برخی از خصوصیات مرتبط با OCD می‌باشد اما یک شرایط متفاوت و جداگانه دارد.

اگر مبتلابه اختلال وسواس فکری هستید، معمولاً مشکلات سلامت روان دیگری مانند اضطراب یا افسردگی نیز گریبان گیرتان می‌شود. این مسئله ممکن است گاهی اوقات تشخیص و درمان OCD را دشوار کند.

اختلال وسواس فکری و ننگ اجتماعی

بسیاری از مردم در مورد آنچه وسواس فکری-عملی نامیده می‌شود، تصور غلط دارند. بعضی از مردم فکر می‌کنند این موضوع فقط به این معنی است که شما دست‌های خود را زیاد شسته‌اید و یا دوست دارید همه‌چیز مرتب باشد. آن‌ها حتی ممکن است در مورد آن شوخی کنند، یا فرد را  «دارای کمی اختلال» توصیف کنند.
این موضوع می‌تواند مأیوس‌کننده و ناراحت‌کننده باشد، به‌خصوص اگر کسی که به این شکل فکر می‌کند دوست، همکار، عضو خانواده یا یک متخصص بهداشت باشد.

ننگ اجتماعی درباره اختلال وسواس فکری می‌تواند صحبت کردن دراین‌باره را دشوار کند، اما مهم است که به یاد داشته باشید در این موضوع تنها نیستید و لازم نیست با افرادی که شما را درک نمی‌کنند وارد جدل شوید.
در زیر مواردی هست که می‌توانید در مورد آن‌ها نیز فکر کنید:

• این اطلاعات را به دیگران نشان دهید تا درک بهتری از وضعیت شما پیدا کنند.
• برای درمان خود بیشتر وقت بگذارید.

• با تفکرگام بردارید.

«یکی از دشوارترین چیزها در مورد OCD نحوه درک مردم است. افکار و رفتارهای جبری مزاحم بسیار آزاردهنده هستند، اما به نظر می‌رسد مردم این موضوع را درک نمی‌کنند».

وسواس

وسواس، افکار، تصاویر، خواست‌ها یا شک‌های تکراری است که به‌طور متوالی در ذهن شما ظاهر می‌شوند و می‌توانند واقعاً ترسناک، آزاردهنده و مزاحم باشند. این مسائل ممکن است شما را مضطرب، منزجر یا ناراحت کنند.
شاید شما احساس کنید که نمی‌توانید این موضوع را با دیگران به اشتراک بگذارید، یا اینکه ایرادی در شما وجود دارد که باید آن را پنهان نمایید؛ حتی ممکن است خود را ملامت کنید که چرا چنین افکاری در ذهن شما جریان دارند.
به یاد داشته باشید: وسواس منعکس‌کننده شخصیت شما نیست. افراد مبتلابه اختلال وسواس فکری بسیار بعید است که به افکار خود عمل کنند.

«در طول روز افکار ناخواسته‌ای به سراغم می‌آیند که بسیار نگران‌کننده است و بر توانایی من در تعامل با دیگران و تمرکز در مطالعاتم تأثیر می‌گذارد».

گاهی مشاهده می‌شود که فرد بیش از یک نوع وسواس را تجربه می‌کند. به‌عنوان‌مثال، شما ممکن است ترس از آلودگی و ترس از آسیب رساندن به کسی یا ترس از بیمار شدن را به‌طور همزمان تجربه کنید.

جبرها

جبرها فعالیت‌ها و رفتارهای تکراری هستند که احساس می‌کنید باید انجام دهید. هدف از انجام جبرها تلاش و مقابله با پریشانی ناشی از افکار وسواسی است.

ممکن است تا زمانی که اضطراب از بین برود و احساس آرامش کنید، مجبور به انجام جبرهای خود شوید. در غالب اوقات فرد وسواسی می‌داند که انجام یک جبر منطقی نیست اما همچنان انجام ندادن آن خیلی ترسناک به نظر می‌رسد.

تکرار جبرها معمولاً بسیار وقت‌گیر است و تسکینی که به شما می‌دهد خیلی دوام نمی‌آورد.

جبرها می‌تواند:

• رفتارهایی خاص باشد.
• آیین‌های ذهنی باشد
• تعداد مشخصی را شامل شود (برای مثال، ممکن است احساس کنید که مجبورید تعداد مشخصی از جبرها را بدون وقفه انجام دهید).

اجتناب

ممکن است متوجه شوید که برخی فعالیت‌ها، اشیاء یا تجربیات وسواسی یا جبرها، وضعیت شما را بدتر می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر نگران هستید که نکند با چاقو به کسی حمله کنید، احتمال دارد ترجیح دهید از آشپزخانه دوری نموده چون در آنجا چاقو وجود دارد.
گاهی رفتارهای وسواسی چنان وقت‌گیر و آزاردهنده می‌شود که فرد ترجیح می‌دهد از خیر همه‌چیز بگذرد. به‌عنوان‌مثال، اگر مجبورید هر بار که خانه را ترک می‌کنید، یک مراسم طولانی و وقت‌گیر از انجام جبرها داشته باشید، شاید با خودتان فکر کنید که اقامت در خانه راحت‌تر باشد علی‌رغم اینکه دوری از کارها می‌تواند تأثیر مخربی بر زندگی شما داشته باشد.

«آماده شدن شامل شستن مکرر دست‌ها و بسیاری از آیین‌های ذهنی است. گاهی اوقات، احساس می‌کنم در رختخواب بمانم و  هیچ کاری نکنم».

“ Oخالص “ چیست؟

 O”خالص “به معنای داشتن وسواس بدون رفتارهای جبری است. افراد گاهی اوقات از این عبارت برای توصیف نوعی اختلال وسواس فکری استفاده می‌کنند که در آن افکار آزاردهنده‌ای را تجربه می‌کنند، اما علائم بیرونی جبر (مثلاً چک کردن یا شستشو) وجود ندارد. این نام کمی گمراه‌کننده است زیرا نشان می‌دهد که هیچ جبری وجود ندارد.

اگر O خالص دارید، باز هم جبر ذهنی را تجربه خواهید کرد اما ممکن است از آن‌ها آگاهی نداشته باشید. ازآنجایی‌که این نوع وسواس به‌اندازه جبرهای جسمانی آشکار نیست، لذا شناسایی دقیق آن می‌تواند دشوار باشد.

در اینجا چند نمونه از وسواس فکری ذکرشده است:
 

• بررسی احساسات (برای مثال، ممکن است بررسی کنید که آیا هنوز عاشق شریک زندگی خود هستید)
• بررسی ذهنی (به‌عنوان‌مثال، ممکن است بررسی کنید که آیا شما توسط یک فکر مزاحم برانگیخته‌شده‌اید یا خیر)
• بررسی احساس خود در مورد یک فکر (به‌عنوان‌مثال، ممکن است بررسی کنید که آیا هنوز از این فکر ناراحت هستید)
• تکرار عبارات، ذکر یا اعداد در ذهن

فرضیه‌های مختلفی در مورد چگونگی گسترش اختلال وسواس فکری وجود دارد اما هیچ‌یک از این فرضیه‌ها نمی‌تواند به‌طور کامل تجربه هر فرد را کاملاً توضیح دهد، این نظریه‌ها شامل:

• تجربه شخصی
• شخصیت
• عوامل بیولوژیکی

اگرچه به‌طور کامل نمی‌دانیم که چه عواملی باعث بروز OCD می‌شوند، باوجوداین می‌توان این بیماری را با موفقیت درمان کرد.

تجربه شخصی

برخی از تئوری‌ها نشان می‌دهند که اختلال وسواس فکری-عملی ناشی از تجربه شخصی است. مثلاً:

• اگر تجربه کودکی دردناکی داشته‌اید، یا دچار تروما، سوءاستفاده یا زورگویی شده‌اید، ممکن است یاد بگیرید که برای مقابله با اضطراب از وسواس و جبرهای ذهنی استفاده کنید.
• اگر والدین شما اضطراب مشابهی داشتند و رفتارهای جبری مشابهی را نشان می‌دادند، ممکن است رفتارهای OCD را به‌عنوان یک روش مقابله از آن‌ها آموخته باشید.
• اضطراب یا استرس مداوم یا تجربه یک واقعه استرس‌زا مانند تصادف رانندگی یا شروع کار جدید، می‌تواند باعث بروز اختلال وسواس فکری یا بدتر شدن آن شود.
• برای برخی از خانم‌ها، بارداری یا تولد فرزندشان می‌تواند باعث بروز علائم وسواس  شود.

شخصیت

برخی تحقیقات نشان می‌دهد که افراد با خصوصیات شخصیتی خاص ممکن است به‌احتمال بیشتری مبتلابه اختلال وسواس فکری شوند؛ به‌عنوان‌مثال، اگر شما یک فرد مرتب، دقیق، با استانداردهای بالا هستید، احتمالاً بیشتر در معرض OCD قرار دارید.

عوامل بیولوژیکی

برخی از نظریات زیستی نشان می‌دهد که فقدان سروتونین شیمیایی مغز ممکن است در بروز اختلال وسواس فکری  نقش داشته باشد. بااین‌حال، به‌طور کامل مشخص نیست که علت یا اثر این بیماری است یا خیر.
مطالعات همچنین به عوامل ژنتیکی و اینکه چگونه قسمت‌های مختلف مغز ممکن است در ایجاد OCD نقش داشته باشند، پرداخته‌اند، اما هیچ نتیجه قطعی پیدا نکرده‌اند.

وسواس و رفتارهای وسواس گونه می‌تواند زندگی شما را مختل کند. بااین‌حال، مواردی وجود دارد که می‌تواند مدیریت اختلال وسواس فکری-عملی و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
به یاد داشته باشید که اقدامات درمانی مختلف، برای هر فردی و در زمان‌های مختلف ثمربخش می‌باشند. اگر درمانی برای شما ثمربخش نیست (یا احساس می‌کنید که اکنون بدین شکل است)، می‌توانید روش دیگری را امتحان کنید یا یک‌بار دیگر به آن رجوع کنید.

استفاده از منابع خودیاری را امتحان کنید

منابع خودیاری برای اختلال وسواس فکری-عملی به شما کمک می‌کند تا استراتژی‌های مقابله‌ای را تدوین کنید که اغلب مبتنی بر درمان شناختی- رفتاری (CBT) است. از منابع معتبر استفاده کنید.

ایجاد یک شبکه پشتیبانی
برای بسیاری از افراد دشوار است که درباره اختلال وسواس فکری –عملی صحبت نمایند و نگران‌اند که اطرافیان آن‌ها را درک نکنند. شما ممکن است مدت‌زمان طولانی مشکل خود را مخفی نگه‌داشته باشید طوری که بیان تجربیات در قالب کلمات برایتان غیرقابل‌تصور باشد. تقویت روابط اجتماعی با اطرافیانتان ممکن است به شما کمک کند احساس تنهایی نکنید و توانایی مقابله بیشتری از خود نشان دهید.

• با شخصی که به وی اعتماد دارید، گفتگو کنید. شما می‌توانید اطلاعات این بخش را به آن‌ها نشان دهید تا درک بهتری از شرایطتان

پیدا کنند. برای بعضی راحت‌تر است که احساسات خود را یادداشت نموده و سپس با دیگران در این مورد صحبت کنند.

• با دوستان و خانواده وقت بگذرانید. ممکن است هنوز احساس آمادگی صحبت صریح درباره اختلال وسواس فکری خود را نداشته باشید؛ اما گذراندن وقت بیشتر با دوستان و خانواده ممکن است به شما کمک کند احساس راحتی بیشتری در اطراف خود داشته باشید و به‌مرورزمان بتوانید تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.

"به اشتراک گذاشتن افکار وسواسی باعث شده آن‌ها احساس قدرت کمتری کنند."

پشتیبانی همنوعان را امتحان کنید
برقراری ارتباط با افرادی که تجربیات مشابه یا مشترک دارند می‌تواند واقعاً مفید باشد. می‌توانید با سایر افرادی که اختلال وسواس فکری دارند صحبت کنید تا احساسات، تجربیات و ایده‌های خود را برای مراقبت از خود به اشتراک بگذارید.

"یادم است که آرزو می‌کردم فقط با کسی صحبت کنم که می‌توانست به من بگوید احساس مرا تجربه کرده است."

بیاموزید که مسائل را رها کنید

• استرس خود را مدیریت کنید. استرس و اضطراب می‌توانند اختلال وسواس فکری-عملی را تشدید کنند.
• یک روش کسب آرامش را امتحان کنید. آرامش می‌تواند به شما کمک کند در هنگام داشتن احساس استرس، اضطراب یا مشغله، از سلامتی خود مراقبت کنید.
• تکنیک‌های ذهن آگاهی را امتحان کنید. ذهن آگاهی می‌تواند به شما در کاهش استرس و اضطراب کمک فراوانی کند. برای آموختن تکنیک‌ها به مبحث «ذهن آگاهی» مراجعه نمایید.

مراقب سلامتی جسمانی خود باشید

• به‌اندازه کافی بخوابید. خواب می‌تواند انرژی لازم را برای مقابله با احساسات و تجربیات دشوار به شما بدهد.
• به رژیم غذایی خود فکر کنید. غذا خوردن مرتب و ثابت نگه‌داشتن قند خون می‌تواند در میزان خلق‌وخو و انرژی شما تأثیر بسزایی داشته باشد.
• حتماً ورزش کنید. بسیاری از افراد ورزش را یک چالش می‌دانند اما فعالیت‌هایی مانند یوگا، شنا یا پیاده‌روی می‌تواند به بهبود روحیه شما کمک کند.

چگونه می‌توانم به درمان دسترسی پیدا کنم؟

بیشتر افرادی که درمان مناسب را دریافت می‌کنند، پیشرفت چشمگیری در میزان اختلال وسواس فکری از خود نشان می‌دهند. اولین قدم برای درمان بیماریOCD، مراجعه به روانپزشک یا روانشناس است.

روش‌های درمانی که به شما پیشنهاد می‌شود بستگی به این دارد که میزان OCD شما چقدر شدید است و در گذشته چه نوع درمانی دریافت کرده‌اید.

نگران صحبت با پزشک خود هستم

شما ممکن است از صحبت با هر کسی، حتی درمانگر، در مورد افکار وسواسی خود احساس نگرانی یا شرم کنید.. این احساسات می‌توانند پذیرفتن کمک‌های درست را دشوار کنند؛ اما نوع درمانی که به شما انجام می‌شود بستگی به شدت OCD و میزان تأثیر آن بر زندگی شما دارد، بنابراین هرچه صادقانه‌تر مسائل را مطرح نمایید، درمانگر بهتر می‌تواند به شما کمک کند.
 

چه روش‌های درمانی را می‌توان به شخص بیمار پیشنهاد داد؟

در غالب اوقات شیوه‌های روان‌درمانی زیر در جهت درمان اختلال وسواس فکری- عملی (به‌تنهایی یا همراه با دارو) به شما پیشنهاد می‌شود.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

درمان شناختی رفتاری (CBT) بر چگونگی تأثیر افکار، باورها و نگرش‌های شما بر احساسات و رفتارتان متمرکز است.

قرار گرفتن در معرض اضطراب و بازداری از پاسخ  (ERP)

ERP  به‌طور خاص برای اختلال وسواس فکری-عملی طراحی‌شده است. این امر شما را ترغیب می‌کند تا با وسواس خود مقابله کرده و در برابر وسوسه به انجام جبر، مقاومت کنید.
در طی انجام ERP ، درمانگر کمک می‌کند تا خود را به عمد در شرایطی قرار دهید که معمولاً باعث اضطرابتان می‌شود و به جای انجام رفتار وسواسی، شما را به تلاش و تحمل اضطراب تشویق می‌کند.
ERP  به شما کمک می‌کند تا دریابید که احساسات ناراحت‌کننده سرانجام از بین می‌روند حتی اگر جبرهای خود را انجام ندهید.
این نوع درمان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد و ممکن است در ابتدا احساس اضطراب بیشتری داشته باشد.

درمان شناختی
شناخت درمانی بر شناسایی و تغییر احساسات منفی در مورد شخص متمرکز است تا به شما در تغییر واکنش‌ها و رفتارهای غیرمستقیم کمک کند.
"من وقتی با یک درمانگر صحبت کردم، یاد گرفتم که چگونه اختلال وسواس فکری خود را مدیریت کنم

این بخش برای دوستان و اعضای خانواده‌هایی است که می‌خواهند از کسی که وسواس فکری (OCD) دارد، حمایت کنند.

در مورد اختلال وسواس فکری-عملی واضح صحبت کنید.

دوست شما ممکن است صحبت کردن در مورد وسواس و اجبار خود را دشوار بیابد بنابراین سعی می‌کند علائم خود را مخفی نگه دارد چون از واکنش شما بسیار نگران است.
پس:

• صبور باشید. به یاد داشته باشید که ترس آن‌ها برایشان بسیار واقعی است، حتی اگر برای شما غیرواقعی، غیرمنطقی یا افراطی به نظر برسد.
• قضاوت نکنید. شنیدن برخی افکار وسواسی می‌تواند ناراحت‌کننده باشد، اما اگر نسبت به آن‌ها شوکه شده یا در موردشان قضاوت کنید، در آینده کمتر احتمال دارد که افکار و احساسات خود را با شما در میان بگذارند. این مسئله را مطرح کنید که فارغ از این مشکلات، آن‌ها را دوست دارید و از آن‌ها حمایت می‌کنید.
• تا آنجا که می‌توانید در مورد OCD اطلاعات کسب کنید. این مسئله به شما کمک می‌کند تا بهتر بفهمید که در سر دوست شما چه می‌گذرد.

به آن‌ها کمک کنید تا به معالجه خود دسترسی پیدا کنند

دوست شما ممکن است صحبت کردن با متخصص خود در مورد OCD و انجام معالجه را امری دشوار بداند. در اینجا روش‌هایی وجود دارد که می‌توانید از این طریق از وی پشتیبانی کنید:

• به او اطمینان دهید كه قرار ملاقات محرمانه خواهد بود و درمانگر برای معالجه در آنجا حضور دارد. همچنین پیشنهاد همراهی آن‌ها می‌تواند به آسان‌تر کردن امور کمک کند.
• بعضی از بخش‌های درمان اختلال وسواس فکری-عملی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در حین معالجه، ممکن است دوست یا عضو بیمار خانواده شما دچار اضطراب، خستگی یا افسردگی شود. از آن‌ها بپرسید که چه‌کاری می‌توانید انجام دهید تا در این زمان دشوار مسائل را آسان‌تر کنید.