فوبیا نوعی اختلال است. فوبیا شکل شدیدی از ترس یا نگرانی است که به‌واسطه یک وضعیت خاص (حضور در فضای باز) یا موردی خاص (مانند دیدن عنکبوت) در فرد ایجاد می‌شود، ولو اینکه هیچ خطری وی را تهدید نکند.
به‌عنوان‌مثال، ممکن است آگاه باشید که رفتن به بالکن در یک ساختمان بلند، امن می‌باشد، اما از رفتن به آنجا و یا حتی لذت بردن از نمای پشت پنجره‌های داخل ساختمان، احساس وحشت کنید. به همین ترتیب، ممکن است در نظر داشته باشید که عنکبوت سمی نیست یا شما را نیش نخواهد زد، اما آگاهی از این مسئله نگرانی‌تان را کاهش نخواهد داد.
شخص مبتلابه فوبیا حتی ممکن است این احساس اضطراب شدید را تنها با فکر کردن یا صحبت کردن در مورد وضعیت یا چیزی خاص احساس کند و لزوماً آن را از نزدیک تجربه نکند.

آیا داشتن فوبیا یک مشکل سلامت روان است؟
بسیاری از ما نسبت به اشیا یا موقعیت‌هایی خاص احساس ترس داریم و این امری کاملاً طبیعی است. ترس زمانی به یک فوبیا تبدیل می‌شود که:

• شدت ترس متناسب با خطر نباشد.
• مدت‌زمان بروز آن بیش از شش ماه طول بکشد.
• تأثیر قابل‌توجهی در نحوه زندگی روزمره شما داشته باشد.

"فوبیا فقط به‌اندازه‌ای که در ذهن خود آن را می‌سازیم بزرگ است و در واقعیت به همان مقدار کوچک می‌باشد. این موضوع چیزی است که ما تصمیم می‌گیریم، درحالی‌که می‌توانیم آن را شکست دهیم."

فوبیا می‌تواند حول هر شی‌ء یا موقعیتی ایجاد شود و برخی از افراد ممکن است فوبیاهای متعددی داشته باشند. فوبیاها تقریباً به دو گروه تقسیم می‌شوند:

• فوبیاهای خاص
• فوبیاهای پیچیده

فوبیاهای خاص
این فوبیاها در مورد یک موضوع یا موقعیت خاصی مانند عنکبوت‌ها یا سوسک‌ها هستند. آن‌ها غالباً در کودکی یا نوجوانی رشد می‌کنند و برای برخی افراد شدت آن با افزایش سن کاهش می‌یابد.

برخی از هراس­های خاص متداول عبارت‌اند از:

• حیوانات (مانند سگ، حشرات، مارها و جوندگان)
• محیط‌های طبیعی (مانند ارتفاع، آب، تاریکی و طوفان)
• موقعیت‌ها (مانند پرواز کردن، رفتن به دندانپزشکی، عبور از تونل، بودن در فضای کوچک و استفاده از پله‌برقی)
• ترس‌های مبتنی بر بدن (مانند دیدن خون، استفراغ، تزریق، خفگی و زایمان)
• ترس‌های جنسی (مانند داشتن رابطه جنسی یا ترس از برهنگی)
• موارد دیگر (مانند غذاهای خاص، اشیاء و شخصیت‌های داستانی).

بااین‌حال، ترس‌های خاص بیشتری نیز وجود دارند.

اگر فوبیا مانع انجام فعالیت‌های روزمره شما شود، می‌تواند تأثیر جدی بر زندگی‌تان  بگذارد اما چنانچه نسبت به چیزی که اغلب با آن در ارتباط نیستید هراسی دارید، شاید موضوع بسیار مهمی نباشد؛ با وجودی که هنوز هم ترس و اضطراب را تجربه می‌کنید.

فوبیاهای پیچیده

فوبیاهای پیچیده نسبت به هراس‌های خاص تأثیر مخرب یا ناتوانی بیشتری در زندگی شما می‌گذارند. این موارد اغلب در نوجوانی و بزرگسالی خود را نشان می‌دهد.
دو مورد از رایج‌ترین هراس‌های پیچیده، هراس اجتماعی و گذر هراسی هستند.

هراس اجتماعی (که به آن اضطراب اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی نیز گفته می‌شود)
برای خیلی از افراد ممکن است موقعیت‌های اجتماعی استرس­زا باشند یا در بعضی مواقع احساس خجالت کنند (این موضوع کاملاً طبیعی است). ولی اگر هراس اجتماعی دارید، در شرایط اجتماعی خاص ترس شدیدی احساس خواهید کرد و اغلب سعی در اجتناب از حضور در این شرایط خواهید داشت. ممکن است نگران رویداد اجتماعی قبل، حین و بعد از وقوع آن باشید.

هراس اجتماعی می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد و مشارکت در فعالیت‌های روزمره مانند موارد زیر را با اختلال مواجه کند:

• صحبت کردن در گروه یا شروع یک مکالمه
• معاشرت­های عمومی
• صحبت کردن از طریق تلفن
• ملاقات کردن با افراد جدید
• صحبت کردن با افراد مشهور
• خوردن و آشامیدن در حضور دیگران
• رفتن به مغازه یا بانک
• رفتن به سر کار

ممکن است شما نگران این نوع موقعیت‌های اجتماعی باشید، زیرا می‌ترسید که دیگران درباره شما قضاوت منفی کنند یا  حس کنید هر حرف و عمل شما شاید مورد تمسخر قرار بگیرد. حتی احتمال دارد هنگام سخن گفتن دچار گرگرفتگی، عرق کردن یا لرزش صدا شده و نگران شوید که  دیگران متوجه اضطراب شما شوند.

داشتن هراس اجتماعی تأثیر مخرب زیادی در زندگی روزمره فرد می‌گذارد. این موضوع ممکن است بر اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس تأثیر گذاشته و حتی فرد را به‌شدت منزوی نگه دارد. در این حالت معمولاً گسترش و حفظ روابط اجتماعی بسیار دشوار می‌گردد و توانایی انجام کارهای روزمره مانند خرید مختل می‌شود.

“من از کودکی به مشکل فوبیا مبتلا شده‌ام و نتوانسته‌ام از عهده خواسته‌های اجتماعی خودم برآیم. در نوجوانی به داشتن فوبیای مدرسه مبتلا شدم. پس‌ازآن هراس‌های مختلفی راجع به محل کار و دانشکده، که منجر به بیکار شدن، منزوی شدن، ترس از فضاهای باز و افسردگی شدید شد را تجربه کردم”.

آگورافوبیا
معمولاً نزد عموم تصور می‌شود که آگورافوبیا ترس از فضای باز است، اما موضوع پیچیده‌تر از این‌هاست. ویژگی اساسی آگورافوبیا این است که شما از قرار گرفتن در مکان‌ها یا موقعیت­هایی که خروج از آن دشوار یا شرم‌آور است، یا در جایی که ممکن است در صورت «حمله هراس» به شما کمک نرسد، احساس نگرانی کنید.
اگر آگورافوبی دارید، احتمالاً اضطراب زیادی را تجربه می‌کنید و ممکن است از مواجهه با موقعیت‌های روزمره زیادی مانند نمونه‌های زیر اجتناب کنید:

• خروج از منزل به‌تنهایی
•  حضور در فضاهای باز
• حضور در جمع مردم
• سفر با ماشین، اتوبوس یا هواپیما
• قرار گرفتن در فضاهای بسته مانند آسانسور یا مغازه

داشتن آگورافوبیا می‌تواند در نحوه زندگی شما تأثیر جدی بگذارد. بسیاری از افراد مبتلابه آگورافوبیا در خارج شدن از خانه خود دچار مشکل می‌شوند.

آگورافوبیا گاهی ممکن است بعد از «حمله هراس» ایجاد شود. ممکن است احساس نگرانی شدید در مورد احتمال وقوع حمله هراس           (panic attack) دیگری داشته باشید و شاید احساس کنید که وقتی در موقعیت مشابهی قرار دارید، علائم اضطراب شما برمی‌گردند. برای مدیریت اضطراب خود، احتمال دارد از حضور در آن مکان یا موقعیت خاص اجتناب کنید. جلوگیری از موقعیت‌های خاص ممکن است در کوتاه‌مدت کمک کند اما می‌تواند بر نحوه زندگی شما تأثیر بگذارد و شاید وضعیت هراس شما را بدتر سازد.

آگورافوبیا می‌تواند به دلایل مختلفی مانند حمله هراس ایجاد شود اما همه افراد مبتلا به آگورافوبیا مبتلا به حمله هراس نیستند.
اگر آگورافوبی را تجربه می‌کنید، معمول است که از تنها بودن (مونوفوبیا) و یا حضور در فضاهای کوچک محدود احساس اضطراب کنید.

تجربه فوبیا می‌تواند برای هرکسی متفاوت بوده و علائم خاصی داشته باشد. این علائم شامل مواجهه با ترس و اضطراب شدید هنگام روبرو شدن با وضعیت یا موضوعی است که از آن می‌ترسید. اگر هراس شما شدید باشد، حتی فکر کردن در مورد وضعیت یا موضوع می‌تواند این علائم را ایجاد کند.

علائم شایع فوبیا شامل موارد زیر است:

اگر این علائم بسیار شدید باشند، می‌تواند منجر به حمله وحشت‌زدگی (panic attack )شوند.

تجربه این نوع ترس حاد بسیار ناخوشایند است و گاهی بیش‌ازحد ترسناک. این مسئله ممکن است به شما احساس تنش، از دست دادن کنترل و خفه شدن را منتقل کند. همچنین احتمال دارد منجر به  خجالت کشیدن، اضطراب و یا افسردگی‌تان شود.

درنتیجه، بسیاری از مبتلایان به فوبیا از مواجه با موقعیت­هایی که ممکن است مجبور شوند با ترس خود روبرو شوند اجتناب می‌کنند. اگرچه این عمل می‌تواند در آغاز یک استراتژی مؤثر به نظر برسد، اما اجتناب از ترس معمولاً باعث بدتر شدن این اختلال شده و می‌تواند تأثیر مخربی بر عملکرد روزمره‌تان بگذارد.

به نظر نمی‌رسد یک علت مشخصی برای فوبیا وجود داشته باشد، اما عوامل مختلفی وجود دارد که می‌توانند نقش مهمی در به وجود آمدن این اختلال داشته باشند:

• حوادث خاص یا آسیب‌دیدگی. به‌عنوان‌مثال، کسی که در سن کم تکان‌های شدیدی را در هواپیما تجربه می‌کند، ممکن است بعداً هراسی از پرواز کردن در وی ایجاد شود.
• پاسخ­های آموخته‌شده در اوایل زندگی. عواملی در محیط خانواده، مانند والدینی که بسیار نگران یا مضطرب هستند، می‌توانند در نحوه مقابله با اضطراب در زندگی آینده فرد تأثیر بگذارند. ممکن است شما نیز همان هراس خاص را به‌عنوان والد یا خواهر و برادر بزرگ‌تر در دل نزدیکان خود ایجاد کنید.
• ژنتیک. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که عده‌ای از افراد نسبت به سایرین استعداد بیشتری در ابتلا به فوبیا دارند.
• پاسخ به هراس یا ترس. اگر در واکنش به یک موقعیت خاص یا شی‌ء خاص، واکنشی شدید (یا حمله هراس) داشته باشید و فکر کنید این مسئله شرم‌آور است یا افراد اطراف شما به‌شدت واکنش نشان دهند، می‌تواند باعث شود که شما نسبت به قرار گرفتن در آن وضعیت دوباره اضطراب بیشتری از خود نشان دهید.
• استرس طولانی‌مدت می‌تواند باعث احساس اضطراب و افسردگی شود و توانایی شما را برای مقابله با موقعیت‌های خاص کاهش دهد. این امر می‌تواند باعث شود که فرد احساس ترس یا نگرانی بیشتری هنگام حضور دوباره در آن شرایط داشته باشد و در طولانی‌مدت انتظار می‌رود منجر به ایجاد هراس شود.

شاید یافتن دلایل خاص بروز هراس خود مفید باشد، اما ممکن است به همان اندازه احساس کنید که هیچ توضیح ساده‌ای برای این موارد وجود ندارد.

اگر از شی‌ء یا وضعیتی که باعث ترس شما می‌شود دوری‌کنید، این کار اغلب باگذشت زمان ترس شما را بدتر خواهد کرد. بااین‌حال، روبرو شدن با هراس بسیار دشوار است و ممکن است شما به کمکی حرفه‌ای نیاز داشته باشید تا بتوانید این کار را انجام دهید.

 

"من معلول هستم و در تمام زندگی‌ام از معالجه پزشکی استفاده کرده‌ام. وقتی کوچک بودم، مانع می‌شدم تا افرادی که سعی می‌کردند از من نمونه بگیرند کارشان را انجام دهند،درنتیجه آن‌ها نیز مجبور می‌شدند مرا نگهدارند. افرادی که مرا بزرگ کردند با احساسات من کاملاً غریبه بودند. تمام این موضوعات باعث ایجاد ترس شدیدی در من، وقتی‌که حالا نمونه خونم را می‌گیرند، شده است."

موارد مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای رفع هراس خود و کاهش تأثیر آن بر زندگی‌تان تلاش کنید. برخی افراد این ایده‌ها را مفید می‌دانند اما ممکن است این موارد برای همه مفید نباشد - فقط آنچه را که با آن احساس راحتی می‌کنید، امتحان کنید.

با کسی که به او اعتماد دارید، صحبت کنید.

احتمالاً متوجه شده­اید که صحبت کردن با شخصی که در مورد هراس خود به وی اعتماد دارید، می‌تواند مفید باشد. این مسئله ممکن است فقط با گوش دادن به شخص و نشان دادن حمایت خود  بی‌نهایت کمک‌کننده باشد.

یاد بگیرید که وحشت و اضطراب را مدیریت کنید.

یادگیری مدیریت هراس و اضطراب که درنتیجه فوبیا احساس می‌کنید، می‌تواند واقعاً دشوار باشد، اما احتمال دارد به شما کمک کند  کنترل بیشتری بر خودتان داشته باشید و در مواجهه با موضوعاتی که از آن‌ها ترس دارید، اضطراب کمتری داشته باشید.

برخی از تکنیک‌های کسب آرامش را امتحان کنید. این‌ها می‌توانند به شما در مدیریت اضطرابی که درنتیجه هراس احساس می‌کنید، مفید باشند. بسیاری از تکنیک‌های مختلف آرامش اعصاب وجود دارد، از مراقبه گرفته تا کنترل تنفس و ورزش‌هایی همچون یوگا.

"به‌جای اینکه سعی کنم از ترس خود اجتناب کنم، می‌پذیرم که آن را تجربه خواهم کرد و سعی می‌کنم هنگامی‌که اتفاق می‌افتد، با ترس خود مقابله کنم. این مسئله ناراحتی کمتری به بار می‌آورد و به‌طورکلی به من کمک کرده است تا با مشکل خود بهتر مقابله کنم."

به یک گروه پشتیبانی همنوعان بپیوندید.

 یک گروه پشتیبانی به شما امکان می‌دهد تجارب و روش‌های مقابله مشترک با دیگران را، که با چالش‌های مشابهی روبرو هستند، به اشتراک بگذارید. گاهی اوقات دانستن اینکه تنها نیستید بسیار آرامش‌بخش است و افراد دیگر ممکن است روش‌های مختلفی را در جهت مقابله با این اختلال ارائه دهند.

از منابع خودیاری استفاده کنید.

برخی از افراد، کتاب­های خودیاری یا برنامه‌های آنلاین را برای مقابله با فوبیا مفید می‌دانند. آن‌ها غالباً مبتنی بر اصول رفتاردرمانی شناختی (CBT) هستند و به شما کمک می‌کنند تا اضطراب را مدیریت و رویارویی با ترس خود را آسان­تر سازید.

"فوبیا فقط به‌اندازه‌ای که در ذهن خود آن را می‌سازیم بزرگ است و در واقعیت به همان مقدار کوچک می‌باشد. این چیزی است که ما تصمیم می‌گیریم، درحالی‌که می‌توانیم آن را شکست دهیم."

اگر برای اختلال فوبیای خود به دنبال درمان هستید، اولین جایی که باید بروید، کلینیک روانشناسی یا روان‌پزشکی است. آن‌ها می‌توانند شرایط شما را ارزیابی کرده و توضیح دهند که چه روش‌های درمانی مناسب شماست.
متخصص باید تمام گزینه‌های درمانی را توضیح دهد و قبل از شروع هرگونه معالجه، نظر شما باید در نظر گرفته شود.

دستورالعمل درمانی خاصی در مورد فوبیا وجود ندارد، اما سه متد اصلی درمان برای اضطراب و اختلالات هراس توسط متخصصان توصیه می‌شود.

• روش‌های خودیاری - مانند کتاب‌های خودیاری یا برنامه‌های آنلاین و گروه‌های پشتیبانی
• روان‌درمانی
• دارو

روان‌درمانی‌ها


متخصص بهداشت روان می‌تواند به شما درباره‌ی گزینه‌های موجود با توجه به وضعیتتان توضیح دهد و در یافتن یک روش مناسب روان‌درمانی کمک کند.
 

درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) با هدف شناسایی ارتباطات بین افکار، احساسات و رفتار و کمک به گسترش مهارت­های عملی برای مدیریت هر الگویی که ممکن است برای شما مشکل ایجاد کند، انجام می‌شود.

“درمان شناختی رفتاری زندگی من را تغییر داد. با استفاده از کتاب­های خودیاری و داشتن تیمی حرفه‌ای از روان‌درمانگرها، آرام آرام یاد گرفتم که چگونه افکار منفی خود را به واقعیت‌ها نزدیک‌تر کنم و درنهایت به هراس‌های عمیق خود غلبه کنم.”

مواجهه درمانی

مواجهه درمانی شامل قرار گرفتن تدریجی شما، به روشی ایمن و کنترل‌شده، در معرض شی یا وضعیتی است که از آن هراس دارید. به‌عنوان‌مثال، اگر شما هراس رفتن به دندانپزشکی را دارید، قبل از اینکه درنهایت روی صندلی دندانپزشک بنشینید، ممکن است مطلبی در مورد دندانپزشکی بخوانید، سپس به تصویری از صندلی دندان‌پزشک نگاه کنید، در سالن انتظار بنشینید و با دندان‌پزشک صحبت کنید. با انجام مواجه درمانی، شما هر یک از این مراحل را با کمک درمانگر خود پیش خواهید برد.

تجربه روبرو شدن با ترس خود به‌صورت مکرر، این احتمال وجود دارد که احساس کنترل بیشتری بر هراس خود احساس داشته باشید. برای جلوگیری از ایجاد پریشانی و اضطراب باید این روش را با دقت مدیریت کرد، بنابراین مهم است که درمان را به‌طور کامل درک کرده و با متخصص خود احساس راحتی کنید.

هیپنوتیزم

بسیاری از افرادی که فوبیا دارند، هیپنوتیزم درمانی را برای تسکین علائم خود مفید می‌دانند.

دارو

اگر فوبیای شما باعث ایجاد اضطراب قابل‌توجهی می‌شود، ممکن است به شما دارو پیشنهاد شود. در حال حاضر، سه دسته داروی مفید در مدیریت اضطراب وجود دارد که شامل این موارد است:

• داروهای ضدافسردگی
• داروهای آرام‌بخش (بنزودیازپین ها)
• مسدودکننده‌های بتا

این داروها فقط از طریق نسخه پزشک قابل‌دسترس می‌باشد.

داروهای ضدافسردگی

رایج‌ترین داروهای تجویزشده برای درمان اضطراب، داروهای ضدافسردگی «مهارکننده بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)» هستند. این داروها می‌توانند مفید باشند اما ممکن است باعث عوارض جانبی مانند مشکلات خواب و افزایش اضطراب شوند. اگر مصرف SSRI  برای شما مناسب نیست، احتمال دارد یک داروی ضدافسردگی سه حلقه‌ای به شما پیشنهاد شود.

آرام‌بخش‌ها

اگر اضطراب بسیار شدیدی را تجربه می‌کنید به‌طوری‌که عملکرد روزمره شما را مختل کند، ممکن است برای کاهش اضطراب به شما یک آرام‌بخش بنزودیازپین مانند دیازپام (Valium) پیشنهاد شود. بنزودیازپین ها می‌توانند اعتیادآور باشند، بنابراین باید آن‌ها را با دوز کم و برای مدت کوتاهی مصرف کنید.

مسدودکننده‌های بتا

مسدودکننده‌های بتا مانند پروپرانول برای درمان علائم جسمی اضطراب مانند ضربان سریع قلب، تپش قلب و لرزش، گاهی اوقات مورداستفاده قرار می‌گیرند. بااین‌حال، مسدودکننده‌های بتا داروهای روان‌پزشکی نیستند، بنابراین هیچ‌یک از علائم روانی را کاهش نمی‌دهند. در این مورد، اگر مجبور باشید با هراس روبرو شوید، مانند رفتن به هواپیما، ممکن است در موقعیت‌های خاص کمک‌کننده باشد.

این بخش برای اطرافیان و خانواده‌هایی است که می‌خواهند از شخصی که فوبیا دارد، حمایت کنند.

فوبیای آن‌ها را جدی بگیرید.

بعضی‌اوقات ممکن است درک این مسئله دشوار باشد که چرا فرد دچار هراس از وضعیت یا اشیاء خاصی می‌شود، به‌خصوص وقتی‌که هراسشان غیرمنطقی به نظر می‌رسد. بااین‌حال، این موضوع بسیار مهم است که شما هراسشان را جدی بگیرید. شاید متوجه نشوید که چرا آن‌ها از چیزی می‌ترسند، اما اضطراب و ترسی که احساس می‌کنند، بسیار واقعی است.

“من هرگز شکایت نمی‌کنم زیرا فایده‌ای در انجام آن نمی‌بینم، اما از اینکه به خاطر ترس خود مورد تمسخر قرار بگیرم، ناراحت می‌شوم”.

سعی کنید آن‌ها را درک کنید.
 

• تا آنجا که می‌توانید در مورد فوبیا اطلاعات کسب کنید. این موضوع به شما کمک می‌کند تا بهتر درک کنید افراد درگیر با این مسئله چگونه احساس می‌کنند.
• می‌توانید در مورد تجربه شخصی‌شان در خصوص زندگی کردن با وجود فوبیا اطلاعاتی کسب کنید. بهتر است بپرسید که هراس آن‌ها بر زندگی‌شان چه تأثیری دارد و چه چیزهایی می‌تواند وضعیت را بهتر یا بدتر کند. گوش دادن به تجربه آن‌ها ممکن است به شما کمک کند با عزیزانتان بهتر همدلی کنید.

آن‌ها را تحت‌فشار نگذارید.

اگرچه اجتناب از وضعیت باعث می‌شود فوبیا با گذشت زمان بدتر شود، ولی به یاد داشته باشید که مواجه با موضوع هراس‌آور تجربه بسیار ناخوشایندی است.

پس سعی کنید بیش از آستانه تحمل، بر دوست یا عضو خانواده خود فشار نیاورید و یا ایشان را مجبور نکنید که با هراس خود روبرو شود. بسیار مهم است که با آن‌ها صبور باشید و با سرعتی که طرف مقابل با آن راحت است، پیش بروید.

دریابید که چه چیزی کمک می‌کند.

از دوست یا عضو خانواده خود بپرسید که چه‌کاری می‌توانید برای کمک به وی انجام دهید. به‌عنوان‌مثال، ممکن است وی بخواهد تا آن‌ها را از موقعیت خارج کنید، با آن‌ها آرام صحبت کنید یا در تمرینات تنفسی مشارکت نمایید. غالباً دانستن این‌که در کنار فرد بیمار، شخصی وجود دارد که می‌داند اگر احساس ترس و وحشت کند، باید چه‌کاری انجام دهد، کمک می‌کند احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد.

"اگر شخصی در کنار من باشد که از اضطرابم اطلاع داشته باشد و بداند چگونه می‌تواند مرا آرام کند، احساس بهتری می‌کنم."

در مراحل درمان از ایشان حمایت کنید.

اگر فکر می‌کنید فوبیای دوست یا عضو خانواده‌تان خیلی جدی است، ترغیبشان کنید تا وارد جریان درمان شوند.

• در گرفتن وقت ملاقات از یک متخصص کمکشان کنید.

• هنگام حضور در جلسات روان‌درمانی همراهی‌شان کنید.
• با مشارکت هم تمریناتی را که درمانگر معین کرده انجام دهید و مدام تشویقشان کنید.