کلمه «شخصیت» به الگوی افکار، احساسات و رفتاری اشاره دارد که هر یک از ما را به انسانی منحصربه‌فرد تبدیل می‌کند. این موضوع بر طرز تفکر، احساس و رفتار ما نسبت به خود و دیگران تأثیر می‌گذارد.

ما همیشه افکار، احساس و رفتار دقیقاً مشابهی از خود نشان نمی‌دهیم – این مسئله به وضعیتی که در آن قرار داریم، افراد اطراف ما و بسیاری چیزهای دیگر بستگی دارد؛ اما ما اکثراً تمایل داریم که رفتارهای نسبتاً قابل پیش‌بینی داشته باشیم.

اختلالات شخصیتی نوعی مشکل سلامت روان هستند که در آن نگرش‌ها، اعتقادات و رفتارهای شما باعث ایجاد مشکلات طولانی‌مدت در زندگی می‌شود. تجربه اختلال شخصیت برای هر کس منحصربه‌فرد است. بااین‌حال، شما ممکن است اغلب در نحوه تفکر درباره خود و دیگران دچار مشکل شوید و احتمال دارد تغییر این الگوهای ناخواسته کار آسانی برایتان نباشد.

«روحیات من در لحظه دستخوش تغییر می‌شود. مثل این است که سوار یک چرخ‌وفلک هیجانی هستم که اصلاً سرگرم‌کننده نیست.»

علائم وجود اختلال شخصیت چیست؟

اگر هر سه مورد از شروط زیر به وقوع بپیوندد، ممکن است متخصص برای شما تشخیص اختلال شخصیت دهد:

• نحوه فکر کردن، احساس و رفتار شما باعث ایجاد مشکلات اساسی در زندگی روزمره شود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است شما نتوانید به دیگران اعتماد کنید یا ممکن است غالباً احساس تنهایی کنید و باعث نارضایتی خود یا دیگران شوید.
• نحوه فکر کردن، احساس و رفتار شما باعث ایجاد مشکلات قابل‌توجهی در جنبه‌های مختلف زندگی شما شود. ممکن است به‌عنوان‌مثال برای شروع یا حفظ رابطه دوستانه، برای کنترل احساسات و رفتار خود و یا ادامه فعالیت در کنار همکارانتان در محل کار دچار مشکل شوید.
• این نوع مشکلات برای مدت طولانی ادامه‌دار شود. این الگوهای دشوار ممکن است از زمان کودکی یا نوجوانی آغاز شود و در دوره بزرگسالی نیز ادامه داشته باشد.

«توضیح این مسئله دشوار است و تأثیر عمده‌ای بر همه روابط من دارد. من همه‌چیزها را به‌صورت سیاه‌وسفید می‌بینم و مناطق خاکستری برایم وجود ندارد.»

چه کسی می‌تواند وجود اختلال شخصیتی مرا تشخیص دهد؟

فقط متخصصین سلامت روان مانند روانشناس و روانپزشک دانش کافی برای تشخیص اختلال شخصیت را دارا می‌باشند.

«در ابتدا من تشخیص ابتلا به اختلال شخصیتی مرزی را به‌عنوان توهین و انتقادی از خود تلقی کردم، اما بعدازآن فهمیدم که این فقط یک نوع تشخیص است در توضیح اینکه چرا این‌گونه احساس می‌کنم. درست همان‌طور که در یک وضعیت پزشکی، درد در معده من به‌عنوان آپاندیسیت تشخیص داده می‌شود به این معنی است که من بیمار هستم، دلیلی برای درد وجود دارد و می‌توانم معالجه شوم.»

روانپزشکان از سیستم تشخیصی استفاده می‌کنند که 10 نوع اختلال شخصیت را طبقه‌بندی کرده است.

ممکن است احساس کنید که معیارهای متفاوتی از انواع مختلف اختلالات شخصیتی را در خود دارید. همچنین شاید این‌گونه برداشت کنید که طیف گسترده‌ای از مردم، با وجود داشتن شخصیت‌های بسیار متفاوت و تجربیات فردی منحصربه‌فرد، خصوصیات یکسانی را از خود نشان می‌دهند.

«اختلال شخصیتی مرزی مانند نداشتن کنترل عاطفی است. من ناگهان و بدون دلیل احساسات بسیار شدیدی را تجربه می‌کنم و در نحوه ابراز صحیح آن‌ها درگیر می‌شوم.»

هیچ دلیل روشنی وجود ندارد که چرا برخی از افراد به اختلال شخصیتی مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه. اکثر محققان فکر می‌کنند که بروز چنین اختلالی حاصل ترکیبی از عوامل است، مانند:

• محیطی که در آن رشد می‌کنیم
• تجربیات کودکی و نوجوانی
• عوامل ژنتیکی

محیطی که در آن بزرگ‌شده‌ام چه تأثیری می‌تواند بر من بگذارد؟

محیطی که در آن رشد می‌کنیم و کیفیت مراقبت‌های انجام‌شده از ما می‌تواند بر نحوه شکل‌گیری شخصیت تأثیرگذار باشد.

اگر موارد زیر را تجربه کرده باشید، احتمال دارد به اختلال شخصیت مبتلا شوید:

• یک زندگی خانوادگی ناپایدار یا وجود هرج‌ومرج، مانند زندگی با پدر و مادری که دائم‌الخمر‌است یا دارای بیماری روانی می‌باشند.
• حمایت کم یا عدم‌حمایت از طرف والدین یا قیم خود - اگر شما یک رویداد یا وضعیت آسیب‌زا را تجربه کرده باشید- ممکن است این مسئله مخصوصاً برای شما محتمل‌تر باشد.
• عدم‌حمایت یا داشتن تجربیات بد در طی دوران مدرسه، در گروه همسالان یا جامعه بزرگ‌تر.

اگر کودکی سختی را پشت سر گذاشته‌اید یا مدام رویدادهای ناخوشایند را تجربه کرده‌اید، ممکن است اعتقادات خاصی در مورد نحوه تفکر مردم و نحوه برقراری روابط در شما ایجادشده باشد. شاید شما استراتژی‌های خاصی را برای مقابله با این موارد در خود ایجاد کرده باشید که در دوران بزرگسالی به ضررتان تمام‌شده‌اند.

چگونه ممکن است تجربیات اولیه من باعث بروز اختلالات شخصیتی شوند؟

تجربیاتی که ما در دوران بلوغ کسب می‌کنیم، می‌توانند بر شخصیت ما در زندگی آینده تأثیر بگذارند. تجربیات دشوار یا ناگوار ممکن است به بروز اختلالات شخصیتی منجر شوند، مانند:

• بی‌توجهی
• از دست دادن پدر و مادر یا مرگ ناگهانی یکی از نزدیکان
• مسخره شدن یا سوءاستفاده جسمی یا جنسی
• تجربه اتفاقات دل‌خراش

البته همه کسانی که یک وضعیت ناگوار را تجربه می‌کنند، دچار مشکلات اختلال شخصیتی نمی‌شوند. نحوه واکنش شما و دیگران نسبت به آن، در کنار میزان حمایت دریافتی از نزدیکان، تفاوت‌های بسیاری ایجاد می‌کند.

به همین ترتیب نیز لزوماً هرکسی که به یک اختلال شخصیتی مبتلا می‌شود، یک تجربه ناگوار ندارد.

آیا اختلالات شخصیتی می‌توانند ژنتیکی باشد؟

برخی از عناصر شخصیت ما ارثی هستند. ما با خلق‌وخوی های متفاوتی متولد می‌شویم - به‌عنوان‌مثال، نوزادان در میزان فعالیتشان، توانایی تمرکز و چگونگی سازگاریشان با تغییر متفاوت‌اند؛ لذا برخی از کارشناسان معتقدند که وراثت ممکن است در بروز اختلال شخصیتی نقش داشته باشد.

طیف وسیعی از درمان‌ها وجود دارد که در صورت بروز یک اختلال شخصیتی می‌تواند به شما کمک کند:
 

• روان‌درمانی
• دارو
• دارو و روان‌درمانی همزمان

آیا اوضاع برای من بهتر می‌شود؟

بعضی‌اوقات مردم فرض می‌کنند تغییر برای فرد امکان‌پذیر نیست، به‌خصوص وقتی‌که شخصیت ما شکل می‌گیرد؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد که این‌گونه نیست.
باگذشت زمان و اتخاذ یک درمان مناسب برای شما و داشتن روابط مفید با دیگران، امکان تغییر و بهبود مسائل وجود دارد.

«در تمام عمرم احساس کردم نسبت به دیگران متفاوت، بیگانه و کاملاً تنها هستم. فقط از زمان تشخیص به داشتن اختلال شخصیتی به این نتیجه رسیدم که شرایط چرا این‌گونه باید باشد و با کمک دیگران، این مسئله را درک کردم که واقعاً می‌توانم کاری برای تغییر احساسات انجام دهم و احساس کنم که می‌توانم به ارزش‌های زندگی خود دست‌یابم.»

روان‌درمانی

پژوهش‌ها در مورد اینکه چه درمانی به افراد مبتلا به اختلال شخصیت کمک می‌کند، ادامه دارد؛ اما برخی از مؤثرترین درمان‌ها عبارت‌اند از:

• درمان شناختی رفتاری (CBT) به این موضوع می‌پردازد که چگونه احساسات، افکار و رفتار شما بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و چگونه می‌توانید این الگوها را تغییر دهید.
• درمان شناختی تحلیلی (CAT) روش‌های عملی CBT را با تمرکز بر رابطه بین شما و درمانگر خود ترکیب می‌کند. این به شما کمک می‌کند تا در مورد چگونگی ارتباطتان با افراد (ازجمله خودتان) و چرایی ایجاد این الگوها تأمل‌کنید.
• رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT) - درمانی که به‌طور خاص برای اختلال شخصیت مرزی (BPD) تهیه‌شده است. این‌گونه از درمان‌های فردی و گروهی برای کمک به شما در یادگیری مهارت‌های مدیریت احساسات خود بکار می‌رود.

«از زمان شروع دوره رفتاردرمانی دیالکتیکی، با تمام سختی‌های موجود، بالاخره کم‌کم احساس می‌کنم که فرد ارزشمندی هستم.»

• درمان مبتنی بر ذهن آگاهی (MBT) - یک درمان طولانی‌مدت باهدف بهبود توانایی شما در شناخت و درک حالات روحی خود و  سایر افراد و کمک به بررسی افکارتان در مورد خود و دیگران است.

• طرح‌واره درمانی معمولاً یک روش درمانی طولانی‌مدت است که باهدف کمک به شما در تغییر روش‌های تفکر (یا «طرح‌واره») که باعث ایجاد مشکل می‌شود، صورت می‌پذیرد؛ درحالی‌که تمرکز بر تقویت روش‌های تفکر مفید دارد.

استفاده از دارو

هیچ دارویی مختص درمان اختلال شخصیتی وجود ندارد لذا روانپزشک معالج ممکن است برای کمک به شما در مدیریت مشکلاتی مانند افسردگی و اضطراب، دارویی تجویز کند. این داروها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• داروهای ضدافسردگی
• داروهای تثبیت‌کننده خلق‌وخو

صرف وقت و اولویت قرار دادن سلامتی می‌تواند تفاوت زیادی در روحیه شما ایجاد کند. در اینجا چند ایده آورده شده است:

• با دوستان و خانواده صحبت کنید. برقراری این ارتباطات در شرایطی که خودتان احساس خوبی ندارید می‌تواند دشوار باشد، اما به اشتراک گذاشتن افکار ناراحت‌کننده غالباً باعث می‌شود که رسیدگی به آن‌ها راحت‌تر به نظر برسد.
• بدانید که چگونه در یک بحران کمک بگیرید.

• تکنیک‌های ذهن آگاهی و آرمیدگی را امتحان کنید. این موارد می‌توانند به شما کمک کنند احساس آرامش کنید و افکار غیرمفید را مدیریت کنید.
• سعی کنید در دفترچه خاطرات خود یادداشت‌های روزانه‌تان را بنویسید. این موضوع می‌تواند به شما در شناسایی موارد یا موقعیت‌هایی که باعث تغییر در روحیه شما می‌شوند کمک‌کننده باشد. سپس می‌توانید از این اطلاعات استفاده کنید تا یاد بگیرید چگونه در آینده با شرایط بحرانی کنار بیایید.
• به‌اندازه کافی بخوابید. این مسئله می‌تواند به شما در داشتن انرژی برای کنار آمدن با احساسات و تجربیات دشوار مفید باشد.
• به‌طور منظم ورزش کنید. فعالیت‌های بدنی مانند رقصیدن یا پیاده‌روی می‌تواند شما را از حال و هوای فعلی‌تان منحرف کرده و به خلاص شدن از اضطراب یا عصبانیت کمک کند.
• یک رژیم غذایی سالم داشته باشید. این موضوع می‌تواند به شما در داشتن انرژی مناسب برای کنار آمدن با مشکلات کمک کند.

این بخش برای دوستان و خانواده‌هایی است که می‌خواهند از کسی که اختلال شخصیت دارد، مراقبت کنند.

ممکن است شخصی که دچار اختلال شخصیت می‌باشد از روابط خود احساس نگرانی کرده و همین موضوع می‌تواند باعث شود که فرد همیشه رابطه خوبی با شما برقرار نکند.

بعضی‌اوقات شاید دانستن نحوه صحبت کردن «صحیح» یا نحوه کمک به فرد برای شما دشوار باشد؛ اما موارد مثبت زیادی وجود دارد که می‌توانید برای حمایت انجام دهید:

• سعی کنید صبور باشید - اگر عزیز شما در تلاش است تا با احساسات خود کنار بیاید، سعی کنید در لحظه‌ی بروز تنش با وی وارد مشاجره نشوید. بهتر است صبر کنید تا هردوی شما احساس آرامش بیشتری برای گفتگو در مورد مسائل داشته باشید.
• با آن‌ها دلسوزانه و آرام صحبت کنید - وقتی شخصی افکار و احساسات سختی را تجربه می‌کند، ممکن است رفتار وی غیرمنتظره یا گاهی ناراحت‌کننده باشد و شما احساس دلخوری و ناامیدی کنید. سعی کنید دریابید که آن‌ها چه چیزی را تجربه می‌کنند و چه چیزی در افکار، احساسات و رفتار آن‌ها تأثیر می‌گذارد - این مسئله می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر آرامش خود را حفظ کنید.

«من یاد گرفتم که با خودم مهربان باشم اگرچه مشکلات زیادی در زندگی دارم. بعضی روزها فراموش می‌کنم که امیدوار بودن و مثبت اندیشی در مورد آینده چه احساسی دارد، اما می‌دانم که این وضعیت دوام نخواهد داشت. من سزاوار این هستم که شادباشم و یک زندگی شایسته داشته باشم و نمی‌خواهم یک بیماری این حق را از من بگیرد.»

• درباره آن‌ها قضاوت نکنید - سعی کنید به آن‌ها گوش فرا دهید. شاید احساساتشان را درک نکنید، اما حضور شما می‌تواند برایشان ارزشمند باشد.
• توانایی‌هایشان را به آن‌ها یادآوری کنید - تشخیص اختلال شخصیت باعث نمی‌شود کسی دوست‌داشتنی، باهوش، مهربان، باانگیزه یا خلاق نباشد. موارد مثبتی که در آن‌ها مشاهده می‌کنید را خاطرنشان سازید.
• سعی کنید مرزها و انتظارات مشخصی را تعیین نمایید – این امر می‌تواند کمک کند تا اطمینان حاصل کنید که مرزهای روابط شما کجاست و چه چیزی را از یکدیگر انتظار دارید. با توجه به این مسئله، هردو احساسات و موقعیت‌های دشوار را مدیریت خواهید کرد.
• به این فکر کنید که چگونه می‌توانید به آن‌ها در داشتن احساس امنیت کمک کنید - ممکن است ترسناک باشد که مشاهده کنید یکی از عزیزانتان دارد به خودش آسیب می‌رساند، یا با افکار خودکشی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما داشتن آمادگی می‌تواند به شما در مقابله با این مشکلات کمک کند.
• درباره اختلال شخصیت بیشتر بیاموزید و به رفع انگ اجتماعی موجود کمک کنید - اختلال شخصیت یک تشخیص گسترده و پیچیده است و ممکن است عزیز شما مجبور باشد که در کنار مقابله با مشکل سلامت روان خود، با تصورات غلط دیگران نیز روبرو شود.
• به آن‌ها در جستجوی درمان و پشتیبانی کمک کنید.